Projekt Joanny Rajkowskiej i Sebastiana Cichockiego Psy z Üsküdar jest pokłosiem wspólnego pobytu artystki i kuratora w Turcji w 2009 roku. Idea książki zrodziła się ze wspólnych spacerów po stambulskiej dzielnicy cmentarzy Üsküdar, gdzie napotkali wylegujące się na grobach bezdomne psy. Wrażenie, które ten widok wywarł na autorach, spotęgowane zostało przez zasłyszane legendy miejskie o tym, jakoby w 1913 roku ludność Istambułu miała wygnać wszystkie żyjące w mieście psy na jedną z Wysp Książęcych. Wedle opowieści, mieszkańcy zostali za ten czyn ukarani trzęsieniem ziemi, które zniszczyło stolicę imperium. Nieskładna opowieść o wygnaniu oraz intrygujące spotkanie z psami zaowocowały powstaniem wystawy oraz niewielkiej, a niebanalnej książeczki, która stanowi osobny, spójny obiekt.

Książka składa się z dwóch przenikających się części: cyklu zdjęć Joanny Rajkowskiej powstałych na üsküdarskich cmentarzach oraz fikcjonalnej narracji Sebastiana Cichockiego. Tekst Cichockiego również jest dwudzielny. Jego zrąb stanowią zapisy zmyślonych legend miejskich L.A.S.T.L.E.A.K. (I love Istambul and Istambul loves me) inspirowanych zasłyszanymi w Turcji opowieściami, drugą częścią jest Instrukcja doświadczenia paraartystycznego Sen psa, którego elementy są reminiscencjami z dostrzeżonych na cmentarzach widoków oraz ze zmyślonych przez siebie opowieści. Pozornie każda z części projektu mogłaby funkcjonować autonomicznie, jednakże wówczas każdej czegoś by brakowało, każdej można by coś zarzucić. W zdjęciach Rajkowskiej mógłby razić sentymentalizm, w legendach Cichockiego ich rozpadająca się konstrukcja i swoista „chłopięco-gimnazjalna” fantazja, zaś doświadczenie wydać by się mogło w najlepszym wypadku epigoństwem po podobnych działaniach Kowalni. Jednak kiedy tak jak w książce części te się przeplatają, kiedy występują w ujawnianych stopniowo odsłonach, wówczas całość nabiera niepowtarzalnego, onirycznego i sensualnego wymiaru. Synergia połączonych elementów sprawia, że mamy do czynienia z nieco baśniową narracją, w której splatają się fragmenty kultur Wschodu i Zachodu. Baśniowość przejawia się na wielu płaszczyznach: w pierwotnym motywie psa, łączącego świat żywych i umarłych, w wątkach „niesamowitych”, nieznajdujących racjonalnego wytłumaczenia, w pewnym naturalnym okrucieństwie, które towarzyszy relacjom ludzkim, jak i w parabolicznym charakterze całości.

Fragment tekstu. Całość znajduje się w wersji drukowanej „MOCAK Forum” nr 1 (1/2011)

 

Joanna Rajkowska, Sebastian Cichocki

Psy z Üsküdar

64 strony, oprawa twarda, 126 × 175 mm

Fundacja Sztuk Wizualnych, Kraków 2011

ISBN 978-83-928967-7-7